Είναι όντως η «Νέα μετανάστευση των Ελλήνων» ένα φαινόμενο νέο ή προϋπήρχε και πριν την κρίση; Ποιο το προφίλ και ποια τα κίνητρα όλων αυτών των νέων επιστημόνων που επιλέγουν να εγκαταλείψουν τη χώρα; Είναι προβληματική αυτή η διαρροή του πιο παραγωγικού ανθρώπινου δυναμικού ή θα μπορούσε να λειτουργήσει και ευεργετικά στη μελλοντική ανάπτυξη του τόπου; Έγκριτοι καθηγητές - ερευνητές υπό τον συντονισμό του Προκόπη Δούκα συζήτησαν χθες στη Στέγη Τεχνών & Γραμμάτων για το φαινόμενο της Νέας Μετανάστευσης των Ελλήνων, απαντώντας σε σειρά ερωτημάτων που απασχολούν τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία.
Ο Λόης Λαμπριανίδης, Οικονομικός Γεωγράφος. Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας και συγγραφέας του βιβλίου «Επενδύοντας στη φυγή. Η διαρροή Επιστημόνων από την Ελλάδα την εποχή της Παγκοσμιοποίησης» παρουσίασε μια εκτενή έρευνα για το φαινόμενο της μετανάστευσης επιστημόνων από την Ελλάδα.
Κεντρικός στόχος του ομιλητή ήταν να δείξει ότι το φαινόμενο δεν είναι νέο. Δεν οφείλεται στην κρίση. Η κρίση απλά το επέτεινε. Σύμφωνα με την έρευνα που παρουσιάζεται στο βιβλίο του, το 2010 υπολογίζεται ότι περίπου 120.000 Έλληνες επιστήμονες εργάζονταν στο εξωτερικό. Αυτό αντιστοιχεί με το 10% όλων των Ελλήνων επιστημόνων - πτυχιούχων.
Οι εξελίξεις στο τεχνολογικό και το κοινωνικό περιβάλλον διευκόλυναν αυτή τη μετακίνηση. Οι πολύ φτηνές μεταφορές και επικοινωνίες, οι ευκαιρίες εργασίας και σπουδών στο αντικείμενο ενδιαφέροντος αποτελούν παράγοντες εξοικείωσης με το εξωτερικό. Ένας ακόμα παράγοντας που ενισχύει την μετανάστευση των νέων είναι και η αναζήτηση εργασίας στο εξωτερικό μέσω διαδικτύου.
Το προφίλ των μεταναστών
Στη συνέχεια ο Λ. Λαμπριανίδης παρουσίασε δεδομένα της έρευνάς του για το προφίλ των Ελλήνων πτυχιούχων που εργάζονται στο εξωτερικό. Στην έρευνα που ολοκληρώθηκε το Φεβρουάριο του 2010 συμμετείχαν 2.700 Έλληνες Επιστήμονες που είχαν δουλέψει για τουλάχιστον ένα χρόνο στο εξωτερικό.
Αυτό που προκύπτει είναι ότι η μετανάστευση των Ελλήνων πτυχιούχων δεν είναι νέο φαινόμενο. Ξεκινά τη δεκαετία του '60 και εντείνεται τη δεκαετία του '90 με την αύξηση των φοιτητών αλλά και με τη διευκόλυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Συνοπτικά τα χαρακτηριστικά των Ελλήνων Επιστημόνων του εξωτερικού είναι τα εξής:
- Οι σπουδές τους είναι πολυετείς και το 84% έχει πάνω από ένα πτυχία
- Περισσότεροι από τους μισούς έχουν φοιτήσει στα καλύτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα του κόσμου.
- Από αυτούς τα 2/3 τουλάχιστον είναι κάτοχοι μεταπτυχιακού διπλώματος και σχεδόν οι μισοί είναι Διδάκτορες.
- 9 στου 10 επιστήμονες που δουλεύουν στο εξωτερικό έχουν σπουδάσει παρεμφερές αντικείμενο.
- Οι περισσότεροι πριν φύγουν από την Ελλάδα, δεν αναζήτησαν καν δουλειά στη χώρα τους
- 91% από αυτούς που πήραν τα πτυχία τους στο εξωτερικό δεν έψαξαν καν δουλειά στην Ελλάδα.
- Η πλειοψηφία έχει μετακινηθεί για σπουδές και εργασία στη Μ. Βρετανία και στις Η.Π.Α.
- Οι σπουδές τους είναι πολυετείς και το 84% έχει πάνω από ένα πτυχία
- Περισσότεροι από τους μισούς έχουν φοιτήσει στα καλύτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα του κόσμου.
- Από αυτούς τα 2/3 τουλάχιστον είναι κάτοχοι μεταπτυχιακού διπλώματος και σχεδόν οι μισοί είναι Διδάκτορες.
- 9 στου 10 επιστήμονες που δουλεύουν στο εξωτερικό έχουν σπουδάσει παρεμφερές αντικείμενο.
- Οι περισσότεροι πριν φύγουν από την Ελλάδα, δεν αναζήτησαν καν δουλειά στη χώρα τους
- 91% από αυτούς που πήραν τα πτυχία τους στο εξωτερικό δεν έψαξαν καν δουλειά στην Ελλάδα.
- Η πλειοψηφία έχει μετακινηθεί για σπουδές και εργασία στη Μ. Βρετανία και στις Η.Π.Α.
Οι σημαντικότεροι παράγοντες φυγής στο εξωτερικό, σύμφωνα με την έρευνα, αναφέρθηκαν εκείνοι οι οποίοι σχετίζονται με την εργασία. Η δυνατότητα εύρεσης εργασίας στο αντικείμενο σπουδών, η ποιότητα της επαγγελματικής απασχόλησης, η ύπαρξη προοπτικών εξέλιξης και η σαφής περιγραφή του αντικειμένου εργασίας είναι βασικοί παράγοντες μετανάστευσης νέων επιστημόνων. Δηλαδή σύμφωνα με τον Λ. Λαμπριανίδη το κίνητρό τους δεν είναι κυρίως και φυσικά όχι μόνο οι χρηματικές απολαβές.
Μετανάστες - κοσμοπολίτες
Ωστόσο, οι πτυχιούχοι που μεταναστεύουν, αρνούνται να θεωρήσουν τους εαυτούς τους ως μετανάστες και θέλουν να τους αντιλαμβάνονται ως κοσμοπολίτες οι οποίοι φεύγουν, όχι γιατί τους έδιωξε η χώρα τους, αλλά γιατί είναι ελεύθεροι. Σήμερα όμως, η μετανάστευση αυτή παίρνει ολοένα χαρακτηριστικά διωγμού λόγω της κατάστασης της χώρας. Ωστόσο, όσοι επιστρέφουν, δεν επιστρέφουν για οικονομικούς λόγους, αλλά για κοινωνικούς και προσωπικούς. Γενικώς, υπάρχει μία διάχυτη στάθμιση πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων επιστροφής ή μη στην πατρίδα που επιδεινώνεται με την υφιστάμενη κρίση στη χώρα.
Σύμφωνα με την έρευνα, ο λόγος αυτής της διαρροής επιστημονικού δυναμικού οφείλεται σε μια αναντιστοιχία προσφοράς και ζήτησης επιστημονικού δυναμικού. Αυτή η αναντιστοιχία δεν μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός ότι το Πανεπιστήμιο δε λειτουργεί ικανοποιητικά αφού και όσοι έχουν σπουδάσει σε πανεπιστήμια του εξωτερικού δεν έχουν καλύτερες αμοιβές και απασχόληση στην Ελλάδα. Επίσης αυτή η αναντιστοιχία δεν μπορεί να ερμηνευθεί και ούτε ως αποτέλεσμα της λεγόμενης υπερεκπαίδευσης, αφού η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από το μέσο όρο σε αριθμό των επιστημόνων ανάμεσα σε 30 άλλα κράτη. Αυτό αποδεικνύει ότι είναι ένας μύθος για την υπερεκπαίδευση των Ελλήνων.
Ωστόσο οι δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη είναι πολύ χαμηλές, μόλις το 0,6% του ΑΕΠ ενώ στην ΕΕ είναι 1,6%. Το πρόβλημα όμως οφείλεται κυρίως στην περιορισμένη συμβολή του ιδιωτικού τομέα στην Ελλάδα με μόλις 28,3%, ενώ στην ΕΕ η συμβολή του ιδιωτικού τομέα στην έρευνα και ανάπτυξη είναι στο 56,8%. Η αναντιστοιχία, λοιπόν, προσφοράς και ζήτησης θα πρέπει να ερμηνευτεί ως απόρροια της περιορισμένης ζήτησης.
Η διαρροή επιστημονικού δυναμικού είναι αναμφίβολα προβληματική για την ομαλή ανάπτυξη της χώρας. Όμως μπορεί να έχει και θετικές πλευρές με την έννοια ότι όσοι επιστρέφουν φέρνουν μαζί τους γνώσεις, εμπειρίες, διασυνδέσεις με το εξωτερικό κ.τ.λ. Υπάρχουν δύο τρόποι για να αξιοποιήσει κανείς τους επιστήμονες της χώρας του που δουλεύουν στο εξωτερικό. Ο ένας είναι να στοχεύσει στην επιστροφή τους και ο δεύτερος να προσπαθήσει να αξιοποιήσει το ανθρώπινο αυτό κεφάλαιο θεωρώντας ότι θα παραμείνει στο εξωτερικό.
Ποιοι θα μείνουν πίσω για να μας βγάλουν από την κρίση;
Ο Βαγγέλης Κεχριώτης, Επίκουρος Καθηγητής του τμήματος Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου, μίλησε εμπειρικά για το φαινόμενο των νέων μεταναστών και στην Τουρκία για αναζήτηση δουλειάς αλλά και για σπουδές εφόσον υπάρχουν 4 τουρκικά Πανεπιστήμια που συγκαταλέγονται ανάμεσα στα 200 καλύτερα του κόσμου. Σύμφωνα με τον Καθηγητή, πολλοί Έλληνες και Ελληνίδες ποδοσφαιριστές, μοντέλα, πιλότοι, επιχειρηματίες «μεταναστεύουν» στη γείτονα χώρα για ένα καλύτερο μέλλον.
Ο τρίτος ομιλητής Μάνος Ματσαγγάνης, Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών του Οικονομικού Πανεπιστημίου και Υποψήφιος Βουλευτής με την ΔΗΜ.ΑΡ., έδωσε μια πιο πολιτική διάσταση στο θέμα. Τόνισε χαρακτηριστικά ότι το ερώτημα που τίθεται είναι αν η μετανάστευση είναι ευλογία ή κατάρα. Σύμφωνα με έρευνες υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον αλλά μικρή ροή, δηλαδή υπάρχουν πολλές αιτήσεις, αλλά λίγοι αποφασίζουν στην ουσία να μετακινηθούν. Είναι λιγότερο πραγματικότητα και περισσότερο επιθυμία.
Ο Μάνος Ματσαγγάνης τόνισε επίσης ότι για τους ίδιους του νέους είναι καλή επιλογή η μετανάστευση στο εξωτερικό. «Θα αφήσουν πίσω τους μια χώρα όχι απλώς φτωχότερη, αλλά πιο στενάχωρη, πιο μίζερη, πιο απαισιόδοξη και πιο βίαιη από ό, τι περίμεναν. Μία χώρα όπου η αξιοκρατία είναι κενή ρητορεία. Όπου οι καλές δουλειές πάνε στους κολλητούς και όχι στους καλούς. Αυτό δε σημαίνει όμως ότι η νέα μετανάστευση είναι και ευγεργετική για τη χώρα. Θα έχει σχεδόν αποκλειστικά αρνητικές επιπτώσεις. Όταν θα βγούμε από την κρίση θα το χρωστάμε στου πιο δραστήριους, τους πιο επινοητικούς και τους πιο κοσμοπολίτες. Οι επιστήμονες του εξωτερικού είναι τέτοιοι. Τότε ποιοι θα μείνουν πίσω για να μας βγάλουν από την κρίση; Οι μπαχαλάκηδες, οι αδιόριστοι και οι ανεπρόκοποι;» είπε ο καθηγητής.
Τέλος, ο Γιώργος Παγουλάτος, Καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Σύβουλος του Πρωθυπουργού, θεωρεί θετική την μετανάστευση για αναζήτηση εργασίας στο εξωτερικό, με την προϋπόθεση όμως τον επαναπατρισμό τους και την προσφορά τους στην εγχώρια οικονομία. Πριν την εκδήλωση, μίλησε στο tvxs.gr για το φαινόμενο της μετανάστευσης και την αίσθηση συγκρατημένης προσμονής για επιστροφή των Ελλήνων Επιστημόνων.
«Υπάρχουν ενδείξεις ότι η κρίση έχει αυξήσει, με τα πολύ ψηλά επίπεδα ανεργίας των νέων, τις τάσεις μετανάστευσης των νέων στο εξωτερικό για αναζήτηση εργασίας. Η ελπίδα είναι αυτό να συνιστά ένα φαινόμενο προσωρινό. Αν είναι έτσι θα ωφελήσει το ανθρώπινο κεφάλαιο που φεύγει από τη χώρα» δηλώνει o Γιώργος Παγουλάτος.
«Μπορεί να αναπτύξει νέες δεξιότητες, νέες παραστάσεις, να βελτιώσει την ποιότητα του ανθρώπινου κεφαλαίου, ούτως ώστε μετά αυτοί οι άνθρωποι να επιστρέψουν και να τροφοδοτήσουν την ελληνική οικονομία, ελληνική κοινωνία με τις υψηλής ποιότητας δεξιότητες που θα έχουν αποκτήσει ως αποτέλεσμα της κινητικότητάς τους, της απόκτησης μιας εργασιακής εμπειρίας σε άλλη χώρα.» συνεχίζει ο Σύμβουλος του Πρωθυπουργού.
«Επομένως, αυτό είναι κάτι που θα μπορούσε να μετατραπεί σε πλεονέκτημα για την οικονομία υπό την προϋπόθεση ότι αυτό το ανθρώπινο κεφάλαιο που χάνεται τώρα, χάνεται μόνο προσωρινά. Επιστρέφει, επαναπατρίζεται μόλις οι συνθήκες βελτιωθούν. Πάντως το να χάνει μία χώρα, το πιο δυναμικό κομμάτι του ανθρώπινου κεφαλαίου της, ασφαλώς δεν είναι μια θετική εξέλιξη από μόνη της» καταλήγει στις δηλώσεις τους στο tvxs.gr ο Γ. Παγουλάτος.
Πηγή: tvxs.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου